Muzyka jest obecna w życiu codziennym małego dziecka. Udowodniono, że już w łonie matki od 26-tego tygodnia życia dziecko słyszy rytm i melodię oraz żywo reaguje na słuchaną przez nią muzykę. Ożywia się lub uspokaja w zależności od słuchanego przez matkę utworu. Może mieć także swoje ulubione kompozycje.

Pierwszym i ulubionym instrumentem małego dziecka jest głos rodziców, a nucenie i śpiewanie piosenek sprawia, że dziecko reaguje albo radosnym pobudzeniem, albo wyciszeniem. Dzieckospontanicznie poddaje się nastrojowi niesionemu przez muzykę. Skupianie się na takich elementach muzyki jak rytm czy ruch ma pozytywny wpływ na stan psychofizyczny dziecka, pełni funkcję profilaktyczną lub terapeutyczną.

Są dzieci, które skupiają się tylko na słowach piosenek lub grze instrumentów, są też takie, które odbierają i przeżywają utwór całościowo. Wszystko zależy od zainteresowań dziecka, jego możliwości percepcyjnych i stopnia koncentracji.

Rodzaj muzyki ma znaczący wpływ na skupienie uwagi, np. słuchanie odgłosów przyrody-śpiew ptaków, szum morskich fal i inne. Wpływa wyciszająco, wzmacniająco i regenerująco na system nerwowy i sprawia, że dzieci potrafią słuchać takich utworów zadziwiająco długo.

Codzienne słuchanie muzyki przyzwyczaja dzieci do skupiania uwagi i pomaga budować neuronalne drogi wpływające na rozwój pamięci, percepcję słuchową, a nawet poczucie przestrzeni.

Udowodniono, że muzyka stymuluje rozwój mózgu i układu nerwowego oraz ma wpływ na motywację, koncentrację, kreatywność i zapamiętywanie. Ułatwia również naukę czytania i pisania, a także opóźnia objawy zmęczenia.

Słuchanie muzyki znakomicie wspomaga dziecięcą potrzebę ekspresji, przyspiesza rozwój i pomaga w pokonywaniu trudności. Dzieciom o niespożytej energii  należy od czasu do czasu stworzyć warunki do wyładowania się w swobodnym tańcu przy bardzo żywej muzyce. Dopiero po rozładowaniu energii dzieci będą chętne i gotowe do podejmowania aktywności wymagających skupienia uwagi.

Odczuwanie muzyki ujawnia się często w postaci rytmicznych ruchów całego ciała, będących reakcją na dynamikę, rytm, charakter słuchanego utworu.

Zabawy muzyczno-ruchowe dla małych dzieci:

Muzyka sprzyja ogólnemu rozwojowi dziecka, zarówno w sferze fizyczno-motorycznej, intelektualnej, emocjonalnej, estetycznej jak i społecznej. Dostarcza wiele radości, gdyż piosenki, rytm i nastrój pozwalają na ekspresję uczuć. Małe dzieci wykazują się naturalną potrzebą ruchu, którą mogą zaspokoić właśnie podczas tego typu zabaw.

Propozycje zabaw muzycznych:

• Zabawa w figurki polega na tym, że dzieci biegają po sali w rytm puszczonej przez prowadzącego muzyki. Gdy muzyka zostanie zatrzymana, prowadzący mówi „Figurki, figurki zamieńcie się w...” − tutaj pada nazwa przedmiotu, zwierzęcia lub rośliny, w zależności od wyobraźni. Potem prowadzący liczy głośno do trzech i dzieci muszą zastygnąć bez ruchu, przybierając wymienioną postać.
• Zabawa w kolorowe rytmy. W tej zabawie na podłodze należy umieścić kolorowe chusty lub maty. Ważne jest, aby każda z chust lub mat była w innym, jednolitym kolorze. Dzieci tańczą między kolorowymi matami w rytm wesołej muzyki. Gdy muzyka cichnie, prowadzący prosi dzieci, aby weszły na matę oznaczoną np. kolorem czerwonym i liczy do trzech. Dziecko, które nie zdąży w tym czasie znaleźć się na kolorze, odpada z gry.
• Baba Jaga patrzy to zabawa dość popularna. Prowadzący przebiera się za Babę Jagę i bierze do ręki koc lub tkaninę tak duże, aby przykryły dziecko w całości. Dzieci biegają swobodnie po sali w rytm muzyki. Gdy muzyka ucichnie, Baba Jaga, która jest tyłem odwrócona do sali wypowiada znane słowa: „raz dwa trzy Baba Jaga patrzy” i odwraca się. W tym czasie dzieci muszą przykucnąć na podłodze i mocno zamknąć oczy. Baba Jaga chodzi po sali i przykrywa jedno z dzieci w całości, gdy to zrobi, prosi, aby dzieci wstały i zgadły, kto znajduje się pod przykryciem.
• Pieczenie chleba to zabawa, którą zaczynają słowa piosenki: „Mało nas, mało nas do pieczenia chleba”. Jest to świetna zabawa dla dzieci od 4 do 6 roku życia. Wszyscy uczestnicy zabawy powinni znać nawzajem swoje imiona, ale można potraktować tę zabawę jako integracyjną. Dlatego jeśli mamy grupę, gdzie nie wszyscy się znają, poprośmy dzieci, aby po kolei przedstawiły się. Następnie wszyscy, łapiąc się za ręce, tworzą duży krąg, do środka którego zapraszamy parę losowo wybranych uczestników. Oba koła, małe i duże, kręcą się w rytm słów piosenki. Gdy dochodzimy do słów „ciebie tu potrzeba”, dziecko znajdujące się w małym kółeczku śpiewa zamiast nich np.: „tylko nam, tylko nam Oli tu potrzeba”. Wówczas Ola znajdująca się w dużym kole przechodzi do małego i w kolejnych słowach piosenki wskazuje następnego uczestnika, który przechodzi do małego koła. Gdy małe koło robi się coraz większe i z trudem mieści się w dużym kole, wówczas dzieci śpiewają drugą zwrotkę piosenki, wymieniając po kolei imię uczestnika, który wraca do dużego koła.
• Opowiadanie muzyczne to rodzaj zabawy naśladowczej. Celem jest rytmiczne poruszanie się w takt muzyki. Tworzymy opowieść, która zawiera w sobie elementy ruchu, które dzieci mogą zilustrować. Na przykład: pewna rodzina słoni udała się na spacer − tata słoń − idzie ciężko − bum, bum, bum, mama – idzie szybko, a słoniątko – najszybciej − lekko i podskakując. Dzieci reagują natychmiast po usłyszeniu opowieści, naśladując opisane ruchy. W dalszej części opowieści można opisać na przykład taką historię: nagle rodzina słoni zobaczyła tygrysa − pauza muzyczna − wszyscy nieruchomo stanęli, tata słoń zatrąbił i tygrys uciekł. Historię powtarzamy od początku, co jakiś czas dodając nowe elementy, żeby zaskoczyć dziecko.

Przykłady utworów, które mają pozytywny wpływ na rozwój emocjonalny dziecka.

Opracowała: Anna Kucharska